Giàn khoan Hải Dương 981: Sức ép và cơ hội cho Việt Nam

(TBKTSG Online)
Tôi đặc biệt ấn tượng với ví von của ông Nguyễn Thành Nam, nguyên Tổng giám đốc FPT, khi cho rằng giàn khoan Hải Dương-981 của Trung Quốc cũng như con tàu của đô đốc Perry tới Nhật Bản năm 1853 ép chính quyền Mạc Phủ từ bỏ chính sách bế quan tỏa cảng và mở cửa giao thương với thế giới (1). Sự kiện tưởng chừng làm nhục nhã nước Nhật đó cuối cùng lại trở thành cột mốc và cú hích lịch sử cho sự canh tân của nước này.

Hiện giờ, có lẽ rất nhiều người Việt Nam cũng hy vọng rằng việc giàn khoan Trung Quốc xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, dù không hề được mong muốn, cũng sẽ trở thành một cú hích, giúp nước ta thoát khỏi quỹ đạo bấy lâu nay và đi vào con đường mới nhiều cam go thử thách nhưng cũng hứa hẹn một tương lai xán lạn hơn cho dân tộc.

Mục tiêu hàng đầu: đối phó với đe dọa từ Trung Quốc

Dư luận trong nước nói chung rất vui mừng vì tuyên bố rõ ràng của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Diễn đàn Kinh tế Đông Á ở Manila, Philippines. Đó như một sự khẳng định đanh thép rằng đối với Việt Nam, độc lập và chủ quyền là mục tiêu thiêng liêng và tối thượng.
Tuy nhiên, trong thế giới hiện đại ngày nay, muốn độc lập thực sự thì có chủ quyền về mặt địa lý mới chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ là phải có một đất nước cường thịnh về mặt kinh tế, đồng thời giữ được sự độc lập tư tưởng vì nếu kinh tế yếu kém và tư tưởng bị lệ thuộc thì chủ quyền về địa lý cũng sẽ rất mong manh và nhiều khi cũng chỉ còn là độc lập trên danh nghĩa.
Trước đây, việc lựa chọn con đường phát triển của đất nước chủ yếu phụ thuộc vào sự tương quan của các quan điểm chính trị nội bộ trong nước. Tuy nhiên, qua sự kiện giàn khoan Hải Dương-981 thì hầu hết người Việt Nam hiện nay đều đột nhiên cảm thấy sức nóng bởi sự “đe dọa” từ một người khổng lồ đầy tham vọng đang trỗi dậy, nhất là khi nó đã từng có nhiều ân oán với Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử của đất nước.
Qua các sự kiện liên tiếp diễn ra sau khi giàn khoan nói trên xâm nhập vào lãnh hải của ta: thị trường chứng khoán sụt giá mạnh nhất từng được ghi nhận, giá vàng và USD biến động mạnh, biểu tình đốt phá gây thiệt hại lớn ở các khu công nghiệp, các đòn chiến tranh tâm lý... thì có thể thấy áp lực mà Trung Quốc đặt lên Việt Nam trong thời gian tới sẽ không chỉ đơn thuần là các tham vọng về lãnh thổ mà còn là trên mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, đối phó với mối đe dọa hiện hữu trực tiếp này phải được coi như mục tiêu hàng đầu của đất nước trong giai đoạn tới.
Để có thể đối phó có hiệu quả thì không có cách nào khác, điều kiện tiên quyết là bằng mọi cách phải xây dựng một đất nước thực sự cường thịnh về kinh tế. Bởi nếu không có sức mạnh kinh tế thì không thể bảo đảm được sức mạnh về quân sự, ngoại giao, là những công cụ trực tiếp quan trọng nhất để bảo vệ đất nước.

Cách nhanh nhất có thể cường thịnh

Chúng ta không còn nhiều thời gian, không nên “sáng tạo” ra những “đặc sản” đặc thù của Việt Nam - mà có tác giả gọi là “chủ nghĩa ngoại lệ”(2). Kinh nghiệm phát triển thế giới đã có rất nhiều, chúng ta chỉ cần lựa cái hay, bỏ cái dở đi thì đã tốt lắm rồi. Giờ không phải là lúc ngồi tranh cãi với nhau những thứ còn mơ hồ, xa xôi, không chắc chắn liệu có thể làm đất nước cường thịnh được hay không và nhiều khi còn làm lòng dân ly tán, xã hội bất ổn (như nhiều chính sách trong lĩnh vực đất đai). Đó chính là tư duy trọng thực tiễn, biết tùy cơ ứng biến trong những thời điểm khó khăn, là điểm mạnh của dân tộc Việt Nam.
Theo nhiều nhà nghiên cứu, những yếu tố chắc chắn có thể làm Việt Nam cường thịnh trong thời gian nhanh nhất không gì ngoài những điều đã giúp nhiều nước trở nên phát triển, đó là: kinh tế thị trường, dân chủ, xã hội công dân, nhà nước pháp quyền.
Một điều rõ ràng là dù với nhiều khuyết tật thì cơ chế thị trường hiện vẫn là cách tốt nhất để tạo ra của cải cho xã hội và làm quốc gia giàu mạnh. Cần phải quyết tâm làm nền kinh tế Việt Nam trở nên “thị trường” hơn nữa. Những chính sách nào làm giảm tính thị trường, giảm tính cạnh tranh của nền kinh tế thì dứt khoát nên xem xét lại. Cơ chế thị trường và tự do cạnh tranh sẽ giúp giải phóng mọi nguồn lực tiềm ẩn trong con người Việt Nam, là cách tốt nhất để thúc đẩy sự sáng tạo, giúp người dân, đặc biệt là giới trẻ thực hiện được ước mơ cống hiến cho đất nước. Nó giúp hướng nỗ lực và tình cảm yêu nước của người dân vào con đường đúng đắn nhất là hăng say làm việc tạo ra của cải cho đất nước thay vì những hành vi tiêu cực khác.
Dân chủ ở đây không có nghĩa là “đa nguyên đa đảng” mà chỉ cần đơn giản như Chủ tịch Hồ Chí Minh nói là “Dân chủ thật ra có nghĩa là: để cho dân được mở miệng. Dân chủ là đừng bịt miệng dân”. Điều này có nghĩa mở rộng và tôn trọng quyền đóng góp ý kiến, dù là trái chiều của mọi tầng lớp nhân dân vì khi có sự đóng góp ý kiến và giám sát của người dân thì sẽ giảm được những quyết định sai lầm. Càng giảm bớt được thời gian để chỉnh sửa sai lầm thì càng tốt cho đất nước.
Một xã hội công dân lành mạnh sẽ giúp huy động sức mạnh nguồn lực và khí thế của người dân tham gia vào quản lý xã hội. Xã hội công dân cũng sẽ tạo điều kiện cho “ngoại giao nhân dân” phát triển hơn thông qua việc hợp tác chặt chẽ với các tổ chức phi chính phủ, giúp Việt Nam có thêm được tình cảm và sự đồng cảm từ bạn bè quốc tế.
Nhà nước pháp quyền sẽ giúp người dân yên tâm làm ăn, tránh được những rủi ro pháp lý như nhiều trường hợp xảy ra gần đây. Đây sẽ là bệ đỡ thúc đẩy nền kinh tế phát triển và phát huy sự sáng tạo và dám nghĩ dám làm của doanh nhân.
Muốn làm được như vậy thì Đảng, Nhà nước phải quy tụ được lòng dân, phải làm cho người dân thấy những người lãnh đạo thực tâm muốn đất nước phát triển và giữ độc lập cả về kinh tế và tư tưởng. Quan trọng nhất ở thời điểm hiện tại là phải bằng mọi cách kiềm chế được tham nhũng vì chắc chắn người dân không thể tin những cán bộ tham nhũng lại thực tâm yêu nước và những người mất uy tín vì tham nhũng như vậy cũng rất khó có thể quy tụ được lòng dân trong những lúc khó khăn.
Và cuối cùng, phải luôn nhớ lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh rằng: “Nếu nước được độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc, tự do thì độc lập cũng không có nghĩa lý gì”.

Nguồn : Trân Kiên