CÁC DÒNG HỌ TRONG THÔN

Theo cổ nhân ghi lại thì năm 1694 ( Năm làm đình Hoàng Xá)  làng Hoàng xá có 11 cửa họ. Đó là các họ : Cát; Cao, Dương; Đặng Tuấn; Đặng Viết; Đặng; Lương; Lê, Mạc; Nguyễn;  Hoàng; Trần; Trương.

Đến năm 1860 khi thôn sửa Đình thì không còn 5 cửa họ Cát; Lê, Lương; Trương; Mạc thay vào đó là những cửa họ mới : Đỗ; Đặng Tiến; Đặng Đình; ..

Tóm tắt các cửa họ trong thôn Hoàng Xá như sau : 

Họ Cao – Cao tộc phả chép : Giáo sinh Cao Hữu Tập, đời thứ 9 thuộc triều Lê ( 1428 – 1557 ). Điều nay có thể suy ra Họ Cao có từ thế kỷ XIII. Họ Cao có ở làng đã hơn 800 năm.

Họ Đặng Đình – Họ lập nghiệp ở thôn vào đầu thế kỷ XVII, khởi đầu là cụ Đặng Tính Thiện con trai thứ 13 của Khâm quận công Đặng Thế Khánh ( 1590 – 1644) thuộc dòng họ Đặng gốc Trần ở Chúc Sơn – Chương Mỹ.

Lịch sử làng Hoàng Xá ghi lại rằng Cụ Đặng Tuấn Dị - Lê Triều tiế sĩ Mậu Lâm Lang đã cùng dân làng tổ chức xây dựng Đình làng. Hậu duệ Đặng Tuấn Dị đông nhưng đến đời thứ V đổi họ là Đặng Đình. Đây là một dòng họ phát đạt và hiếu học.

Họ Đặng Tiến – Khởi tổ là “ Trần gia chi tôn nhập Đặng “. Tổ đời thứ VI là Đặng Pháp Vượng – Vạn Lý Hầu mất năm 1541. Lý giải vè “ Trần gia chi tôn nhập Đặng “ là vào năm Đinh Tỵ khi Trần Duệ Tông đánh vua Chiêm là Chế Bồng Nga. Chế Bồng Nga thắng trận tiến đánh chiếm Thăng Long. Thân nhân của Trần Duệ Tông lánh nạn trong đó có một người con trai vè Hoa Đình xin vào họ Đặng, người đó là Đặng Phúc Thọ, khởi tổ họ Đặng Tiến đén ngày nay.

Họ Đỗ Đặng – Theo tộc phả họ Đỗ Đặng thì vào khoảng đầu thế kỷ thứ XIII có một vị họ Đỗ từ Nam Định lên Hoa Đình, nhận một người họ Đặng con nuôi. Cụ Đỗ Phúc Giang nuôi cụ Đặng Phúc Quảng coi như con đẻ. Cụ Giang đặt thêm chữ Đỗ làm họ để thờ cúng cụ Thái Bảo Ngọc quận công – Đỗ Tướng Công tự Bỉnh Chung Từ Đường

Từ đó làng Hoàng xá có một họ mới -  họ Đỗ Đặng. Họ Đỗ Đặng truyền ngôn cho con cháu rằng : Trai họ phải mang họ kép Đỗ Đặng. Gần 100 năm sau dòng họ Đỗ Đặng trở thành một trong những dòng họ lớn nhất làng.

Họ Hoàng – Theo Hoàng Tộc phả thì  thời tiền Lê ( 980 – 1009) có một ngươi họ Hoàng ở Hoa Đình lên Kinh Bắc ( Xã Phù Cầm, tổng Dũng Liệt, huyện Yên Phong, phủ Từ Sơn , Bắc Ninh.lập nghiệp. Đó là ông con thứ của cụ thủy tổ họ Hoàng. Họ Hoàng ở đây có 8 nghành. Hai chi lớn ở Hoàng Xá nay và Phù Cầm đã liên hẹ với nhau xác định cội nguồn. Họ Hoàng có từ thế kỷ X về trước.

Họ Nguyễn Tất- Câu đối thờ chi thứ 2 họ Nguyễn Tất như sau : Lê triều hương cống nhị tiên công xướng thủy trường tụng thanh phan “

Có thể hiểu theo hai ý là : Đến đời thứ 4 chi Ất họ Nguyễn Tất có hai vị đỗ hương cống . Hoặc đếnn đời thứ 4 họ Nguyễn Tất phân làm 3 chi.

Nguyễn Tất có ở làng từ thế kỷ XIV về trước.

Họ Trần – Là một trong những họ có ở làng sớm nhất. Câu đối do Trần Hữu Vinh thập lý hầu viết vào khoảng 1820 – 1840 :

“ Đông A duyên phả hệ, vạn đại vân nhưng

Nam hướng sủng môn đình, ức niên hương hỏa “

Vậy tương ứng với triều Trần 1225 – 1250 . Hai chữ Đông A = Trần. Hai chữ  này có ở đền thờ Trần Hưng Đạo ở Vạn Kiếp. Có điều chưa xá định được họ Trần ở Hoàng Xá và Trần tộc ở Lưu Xá, ( Hưng Hà , Thái Bình ) có mối liên hệ nào không ?

Các họ Đặng và Nguyễn khác – Chắc chắn những họ này có ở Hoàng Xá trên 300 năm, bởi lẽ năm làm Đình 1694 đã có các vị : Đặng Viết Chuyển; Đặng Bị ; Nguyễn Viết Thắng; Nguyễn Chỉ Tín; Nguyễn Danh Trụ; Đặng Duy Khiết

Nguồn : Cố Cử nhân  Nguyễn Phúc Tăng